สถาปัตยกรรม

สถาปัตยกรรม (Architecture)
       ในบรรดารูปแบบศิลปะที่มองเห็นที่มนุษย์สร้างขึ้นนั้นสถาปัตยกรรมมีรูปแบบใหญ่ที่สุด และเป็นแหล่งรวมของศิลปะที่มองเห็นเกือบทุกชนิด ตัวอย่างเช่น ในโบสถ์ ลักษณะส่วนประกอบของเสา ผนัง เพดานหน้าต่าง หลังคา พื้น ตลอดจนผังบริเวณและสวน สามารถที่จะสอดแทรกรูปแบบศิลปะที่มองเห็นแขนงจิตรกรรมและประติมากรรมผสมผสานเข้ากันได้อย่างดี ดังนั้นจึงกล่าวได้ว่า สถาปัตยกรรมคือ สถานที่รวมศิลปกรรมเกือบทุกประเภท สถาปัตยกรรมมีความหมายต่างๆกัน อาจหมายถึงเทคโนโลยีของการก่อสร้าง หรือศาสตร์ของการก่อสร้างที่สนองความต้องการทางด้านร่างกายของมนุษย์ และความต้องการด้านความเชื่อ ในที่นี้จะนิยามความหมายของสถาปัตยกรรมใหม่คือ การกำหนดผัง บริเวณว่างเพื่อประโยชน์ใช้สอย ซึ่งมีรูปแบบแสดงเอกลักษณ์ของสังคมนั้นๆ เมื่อกล่าวถึงเอกลักษณ์ก็หมายถึงลักษณะเด่นของรูปแบบสถาปัตยกรรมนั้นๆ ซึ่งทำให้ผู้พบเห็นรู้ว่าเป็นของสังคมใด เช่น สถาปัตยกรรมที่เกี่ยวกับโบสถ์ วิหารของไทย มักจะแสดงเอกลักษณ์ที่หลังคาซ้อนและจะซ้อนกันไม่มากนักกล่าวคือ ไม่เกิน 5 ชั้น ซึ่งจะต่างกับของจีนที่แสดงการซ้ำซ้อนของหลังคาเกิน 5 ชั้น

       ความวิจิตรอลังการของสถาปัตยกรรมไทย พระอุโบสถ วัดพระบรมธาตุไชยา จังหวัดสุราษฎธานี
สถาปัตยกรรมไทยที่แสดงเอกลักษณ์หลังคาซ้อนกันไม่เกิน 5 ชั้น
      เรื่องเอกลักษณ์นี้ในสมัยกรีกโบราณมีเอกลักษณ์ของบัวหัวเสา เช่น แบบดอริก (Doric) แบบไอโอนิก (Ionic) และแบบโครินเธียน(Corinthian) เป็นต้น สำหรับผังบริเวณก็มักจะใช้รูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าเป็นแบบแผนสำคัญ โดยมีชื่อเรียกว่า Golden Mean Rectangle ซึ่งมีด้านกว้างประมาณสามส่วนและด้านยาวประมาณห้าส่วน หรือเอกลักษณ์ของเจดีย์ในสมัยรัตนโกสินทร์ที่พบเห็นในวัด ก็มักจะอยู่ในทรวดทรงจอมแห นอกจากนี้เมื่อเราเห็นเจดีย์ทรงกลมหรือทรงระฆัง ก็อาจจะบอกได้ว่าเป็นเอกลักษณ์ของรูปแบบสมัยอยุธยา เป็นต้น
      อย่างไรดี เรื่องสถาปัตยกรรมที่แสดงถึงเอกลักษณ์ของสังคมนี้ปรากฎเด่นชัดมากในสถาปัตยกรรมทางศาสนา แต่ในสังคมปัจจุบันร่วมสมัยมาก กล่าวถึง คำนึงถึงประโยชน์ใช้สอย และมีรูปทรงเรียบง่าย หรือรูปทรงที่มีลักษณะทึบตันของสถาปัตยกรรมดังจะเห็นได้จากการก่อสร้างอาคารของธนาคารเกือบทุกแห่งในประเทศไทยซึ่งมีลักษณะรูปแบบที่ร่วมสมัยมากเป็นต้น
   
      หัวเสาแบบโครินเธียน หัวเสาสถาปัตยกรรมกรีกให้อิทธิพลต่อสถาปัตยกรรมในยุคต่อมา แพร่หลายทั้งในยุโรป อเมริกาและเอเชีย

     โครงสร้างของสถาปัตยกรรม

เราทราบแล้วว่า สถาปัตยกรรมหมายถึงการกำหนดผังบริเวณว่างเพื่อประโยชน์ใช้สอย ดังนั้น ความสำคัญประการแรกก็คือโครงสร้างของสถาปัตยกรรมนั้นๆ โครงสร้างของสถาปัตยกรรมที่มีลักษณะเด่น คือ
                  1. โครงสร้างแบบวางพาด ถือได้ว่าเป็นโครงสร้างดั้งเดิม กล่าวคือ มีเสาและมีคานพาด ตอนบน ซึ่งจะเป็นฐานของหลังคาโครงสร้างแบบนี้จะใช้หินเป็นคานพาด ซึ่งหินที่เป็นคานพาดนั้นมีความยาวจำกัด ดังนั้นโครงสร้างแบบนี้จึงต้องมีเสามาก
                 2. โครงสร้างแบบยึดโยง ส่วนมากใช้กับคอนกรีต กล่าวคือ ใช้เหล็กเป็นโครงสำหรับหล่อ คอนกรีต มีคานและส่วนประกอบต่างๆที่ต้องยึดกันเพื่อให้คอนกรีตมีความแข็งแรงทนทาน
                 3. โครงสร้างแบบห้อยหรือแขวน เป็นโครงสร้างที่เหมาะสมสำหรับวัสดุบางชนิด เช่น การใช้ เหล็กสร้างสะพานบางแห่งในต่างประเทศ เป็นต้น โดยใช้เหล็กเป็นตัวเชื่อมโยงกับเสาของสะพาน ในการออกแบบโครงสร้าง ผู้ออกแบบจะต้องคำนึงถึงวัสดุที่จะนำมาใช้ในการก่อสร้าง คุณสมบัติของวัสดุ ตลอดจนแรงต่างๆ ที่จะกระทำต่อโครงสร้างนั้นๆ เช่น แรงลม แรงสั่นสะเทือนเป็นต้น และผู้ออกแบบมักจะคำนวณอย่างละเอียดถี่ถ้วน เพื่อความปลอดภัยของโครงสร้างนั้นๆ และการรับน้ำหนักของโครงสร้างนั้นๆ ด้วย

ประเภทของสถาปัตยกรรม
      ถ้าเราพิจารณาสถาปัตยกรรมที่มนุษย์สร้างขึ้นทั้งในปัจจุบันและอดีต เราอาจแบ่งได้2 ประเภท คือ

1. ประเภทที่มนุษย์เข้าไปอยู่อาศัยไม่ได้ ได้แก่ เจดีย์ สถูป อนุสาวรีย์ สถาปัตยกรรมประเภทนี้ สร้างขึ้นเพื่อสนองความต้องการด้านความเชื่อของมนุษย์ และเป็นสถาปัตยกรรมทางศาสนาเป็นส่วนมาก
2. ประเภทที่มนุษย์เข้าไปอยู่อาศัยได้ ได้แก่ อาคาร บ้านเรือน อาคารสงเคราะห์ สถาปัตยกรรมเหล่านี้ นอกจากจะคำนึงถึงบริเวณว่างภายในที่เป็นที่อยู่อาศัยของมนุษย์แล้วยังต้องคำนึงถึงสภาพแวดล้อม เช่น การจัดสวน การจัดวางผัง การแบ่งบริเวณ รวมถึงการตัดถนนหนทางด้วย

       สำหรับในประเทศไทยอาจมีสถาปัตยกรรมบางประเภทที่เคลื่อนไหวได้ เพราะลอยอยู่ในน้ำ เช่น แพ เป็นต้น สถาปัตยกรรมประเภทนี้มีบริเวณว่างภายในที่เป็นประโยชน์สำหรับมนุษย์ ซึ่งบางที เราอาจจะต้องทำความเข้าใจร่วมกันเกี่ยวกับความหมายของคำว่าสถาปัตยกรรมใหม่ เพราะเหตุว่าการออกแบบรถที่มนุษย์สามารถเข้าไปอยู่อาศัยได้หรือการออกแบบสิ่งใหม่ๆ เช่น เครื่องบิน ยานอวกาศ สิ่งเหล่านี้จะถือว่าเป็นสถาปัตยกรรมด้วยได้หรือไม่
      อย่างไรดี คำว่าสถาปัตยกรรมในหน่วยการเรียนรู้นี้จะจำกัดเฉพาะสิ่งก่อสร้างที่อยู่บนพื้นดินเท่านั้น สำหรับสิ่งก่อสร้างหรือการออกแบบที่เคลื่อนไหวได้ไม่อยู่ในขอบข่ายที่นำมาพิจารณา เพราะจะมีเนื้อหาลึกเกินขอบข่ายความนิยมชื่นชมทางศิลปะสำหรับสถาปัตยกรรมบนพื้นดินมีแนวทางในการนิยมชื่นชมที่สำคัญคือ
                   1. ความงามของรูปทรงภายนอกและบริเวณว่างที่เป็นประโยชน์ภายใน
                   2. ความงามของวัสดุที่นำมาผสมผสานกันโดยวัสดุเหล่านั้นยังคงแสดงคุณค่าของตัวมันเอง                    3. ความงามของการตกแต่งหรือการแสดงออกที่เรียบง่าย
                   4. ความงามที่แสดงเอกลักษณ์ของสังคมนั้นๆ สถาปัตยกรรมที่มนุษย์เข้าไปอยู่อาศัยได้ นอกจากคำนึงถึงบริเวณภายในแล้ว ยังต้องคำนึงถึงสภาพแวดล้อมเช่น การจัดสรร เป็นต้น